Atopowe zapalenie skóry

Co to jest egzema?

Egzema to historyczne określenie na atopowe zapalenie skóry, które jest nazywane również „skazą białkową”, czy wypryskiem atopowym.

Szacuje się, że AZS jest jedną z najczęstszych przewlekłych chorób skóry wieku dziecięcego i może dotyczyć  nawet 15-20% populacji.

Wśród osób dorosłych, na atopowe zapalenie skóry choruje natomiast ok. 1-5% ludzi. Z tego wnioskować można, że znaczna większość dzieci z wypryskiem atopowym „wyrasta” z tej choroby. Dzieje się to zwykle po okresie dojrzewania. Okazuje się, że zaledwie 10-30% pacjentów, którzy zaczęli chorować na AZS w dzieciństwie, będzie nadal mieć objawy w wieku dorosłym. Jest to z pewnością pocieszająca informacja dla wielu pacjentów oraz ich rodziców.

Pierwsze oznaki atopowego zapalenia skóry, pojawiają się nie wcześniej niż w 3 miesiącu życia; i zwykle – nie później niż w 5 roku życia.

Jakie są przyczyny atopowego zapalenia skóry?

Niewątpliwie, istotną rolę w powstawaniu choroby odgrywają następujące czynniki:

• uwarunkowania genetyczne,
• funkcja układu odpornościowego,
• wpływ środowiska.

Inaczej mówiąc – ryzyko zachorowania na AZS będzie wyższe u dzieci, których rodzice lub rodzeństwo chorują na atopowe zapalenie skóry. Z kolei wśród czynników środowiskowych, ryzyko to zwiększają: duże zanieczyszczenie powietrza, ekspozycja na dym tytoniowy, krótkotrwałe karmienie piersią, późne wprowadzenie pokarmów stałych.

W związku z tym – jeżeli chcemy zmniejszyć ryzyko wystąpienia AZS u dziecka – powinniśmy:

• • bez wątpienia – unikać palenia papierosów w jego otoczeniu,
  • w okresie niemowlęcym jak najdłużej karmić piersią,
  • jednocześnie nie opóźniając wprowadzania pokarmów stałych do diety.

Czym jest bariera naskórkowa?

Bardzo istotnym elementem ochronnym skóry każdego człowieka, jest tzw. bariera naskórkowa, na którą składają się:

• szczelnie upakowane komórki warstwy rogowej naskórka,
• niższe pH tej warstwy
• oraz spoiwo międzykomórkowe, zawierające fosfolipidy, ceramidy, skwaleny, cholesterol.

U osób z AZS funkcja tej bariery jest zaburzona – w rezultacie przyleganie komórek jest zmniejszone, a skład spoiwa międzykomórkowego jest nieprawidłowy. To skutkuje zwiększoną utratą wody z powierzchni naskórka i osłabieniem ochrony przed czynnikami środowiskowymi.

Klasyczne czynniki uszkadzające barierę naskórkową, to:

• skrajne temperatury otoczenia (zarówno wysokie, jak i niskie – warto zwrócić uwagę aby na przykład nie przegrzewać pomieszczeń),
• mała wilgotność powietrza (szczególnie w okresie zimowym, kiedy włączamy ogrzewanie),
• uszkodzenia mechaniczne (na przykład szorstka, niedopasowana odzież),
• drażniące działanie kosmetyków (z tego powodu należy unikać w kosmetykach na przykład substancji zapachowych),
• niewłaściwa pielęgnacja skóry,
• zanieczyszczenie środowiska.

Uszkodzenie tej bariery, skutkuje nasilonym odwadnianiem skóry, łatwiejszym wnikaniem alergenów, zwiększoną wrażliwością na działanie drobnoustrojów. Wszystkie te czynniki prowadzą w efekcie do aktywacji stanu zapalnego w skórze.

Jak przebiega atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry, w zależności od wieku pacjenta, przybiera nieco odmienne postaci kliniczne. Dlatego wyróżnia się cztery głównie postaci tego schorzenia:

– niemowlęcą – w której zmiany pojawiają się zwykle na skórze twarzy, szyi i na wyprostnych powierzchniach kończyn;

– dziecięcą – z typowymi zmianami w zgięciach łokci i kolan, a także wokół ust oraz na rękach i nadgarstkach;

– młodzieńczą i osób dorosłych – może przebiegać pod postacią suchej skóry; możliwe są także przewlekłe zmiany rąk, szyi lub okolic zgięciowych.

Jak rozpoznaje się atopowe zapalenie skóry?

Rozpoznanie AZS jest przede wszystkim rozpoznaniem klinicznym. Oznacza to, że lekarz może je postawić na podstawie charakterystycznych danych z wywiadu od pacjenta, bądź rodziców, czy też opiekunów dziecka i charakterystycznych cech klinicznych.

Od ponad 40 lat, z powodzeniem stosowane są kryteria diagnostyczne ustalone przez Hanifina i Rajkę. Do rozpoznania atopowego zapalenia skóry konieczne jest spełnienie 3 spośród 4 głównych kryteriów, do których zalicza się

• świąd skóry,
• przewlekły i nawrotowy przebieg,
• typową lokalizację zmian
• oraz atopię u pacjenta lub u bliskich krewnych.